آموزش و آگاهی‌بخشی در سطوح مختلف یکی از کارکردهای مهم رسانه است. طبیعتاً با درنظرگرفتن فرم و قالب منحصربه‌فرد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، آموزش شکل خاص خود را دنبال می‌کند که در بسیاری از مواقع قابل قیاس با آموزش‌های رسمی و کلاس درس نیست. شاهد مثال‌های این موضوع، کانال‌های علمی برای یادگیری در موارد مختلف از جمله آموزش زبان، هنر و کتاب‌خوانی مجازی است که با کلاس‌های درس رسمی که از طریق اینترنت محتوای آموزشی را به دست مخاطب می‌رساند، تقاوت بسیاری دارد. مقوله آموزش مجازی از جمله مسائلی است که در سال‌های اخیر رشد چشمگیری در دانشگاه‌های ایران داشته است.
در این بین بسیاری معتقدند آنچه امروز از آن به‌عنوان آموزش در فضای مجازی با محوریت انتقال داده و اطلاعات همراه است، نوعی سطحی‌شدن سواد و علم است که می‌تواند تبدیل به اقیانوسی کم عمق شود و با این فرم و سبک رفتار کاربران در مواجهه با این فضا، به هیچ عنوان نمی‌تواند جایگزین آموزش رسمی و سنتی شود.

سرگرم‌آموزی

دنیای امروز به سمتی رفته است که نمی‌توان ادعا کرد سرگرمی و بازی برای بشر و به‌ خصوص نسل امروز جذاب نیست یا بشر به آن احتیاج ندارد؛ بلکه امتداد این نیاز سبب پیداش و ابداع شیوه‌های نوینی شده است که سرگرمی را دارای ارزش تربیتی و آموزشی می‌کند. اساساً آموزش و تعلیم در دو فرایند کلی مستقیم و غیر مستقیم دنبال می‌شود. آموزش مستقیم شامل حاضرشدن در مکان و زمانی مشخص با هدف یادگیری مفهومی معین در شرایطی محدود است که در این نوع از آموزش ممکن است بسیاری از جمله نوجوانان و کودکان در برابر آن مقاومت و جبهه‌گیری کنند و تنها به خاطر فشار موقعیت و اجبار، با بی‌میلی و اکراه حاضر شوند. در این حالت آموزش جذابیت و پویایی خود را از دست می‌دهد و تبدیل به پدیده‌ای خسته‌ کننده و بعضاً ترسناک می‌شود. جری آستین برگ (Jerry Steinberg) مؤلف کتاب Games language people play در این باره به تجربه خود اشاره می‌کند و می‌گوید: «من از بازی‌ها برای جا انداختن مباحث تازه ارائه‌ شده، بلافاصله بعد از درس‌ دادن آن‌ها استفاده می‌کنم.»

اما در فرایند آموزش غیرمستقیم که محل اصلی بحث است، در بسیاری از موارد، محتوای آموزشی تلفیق‌ یافته با سرگرمی و بازی است. در این نوع از آموزش هدف وسعت پیدا می‌کند و مفاهیم متعدد و متنوع می‌شوند. علاوه بر آموزش، جنبه بازی و سرگرمی غلبه پیدا می‌کند و به بیان ساده‌تر مسیر را برای رشد، هموارتر و جذاب می‌سازد و با حسی خوشایند همراه می‌شود. به این ترتیب، در فرد علاقه و انگیزه ایجاد می‌شود و در به‌کارگیری و فعال‌کردن مخاطب به بهترین نحو عمل می‌کند.
امروز در دنیای آموزش شاهدیم که برای فراگرفتن علوم مختلف به‌ ویژه در دوران کودکی و حوزه‌های مربوط به آموزش زبان، مهارت‌های ذهنی و اعداد، استفاده از روش‌های غیرمستقیم متداول است و با ظهور فناوری و تکنولوژی‌های ارتباطی این امکان را تسهیل و جذابیت بییشتری می‌بخشد.

سرگرم‌آموزی در فضای مجازی

نیازهای آموزرشی همراه با گسترش تکنولوژی دچار تغییراتی می‌شود که این مجموعه تحولات می‌تواند موجب ارتقای کیفیت آموزش در مقاطع مختلف شود که مسیرِ تحولات به سمت استفاده هرچه بیشتر از محیط دیجیتالی و مجازی می‌رود. گسترش اینترنت در بسیاری از موارد هزینه‌های کمتری نسبت به سایر امکانات آموزشی دارد که این امر موجب می‌شود فاصله‌های تجربه و آزمایش را کم کند و دسترسی به آن همگانی‌تر شود. به‌عنوان مثال، امروز این امکان فراهم است که آخرین کارگاه‌های آموزشی، درس‌ها و مهارت‌های خاص را از اینترنت دانلود کنید و مانند حضور در کلاس درس تجربه و از آن بهره ببرید؛ اما در این بین متاسفانه هنوز فرهنگ استفاده از فضای مجازی و اینترنت در ایران به حدی نرسیده است که این مقوله تبدیل به یک عرف رایج و همگانی شود و استفاده و مصرف محصولات مجازی بیشتر با هدف سرگرمی مانند فیلم و بازی انجام می‌شود.

البته باید توجه داشت زمانی که تکنولوژیِ دردسترس مردم جامعه، وارداتی باشد، انتظار مصرف صحیح و تعیین قاعده بر اساس فرهنگ بومی کاری سخت و دشوار خواهد بود. یکی از راه‌حل‌های این مسئله تأسیس و گسترش شبکه‌های اجتماعی ملی است که در سال‌های اخیر اقدامات زیادی شکل گرفته اما به حد مطلوب و ایده‌آل خود نرسیده است.

از جمله اقدامات مؤثر در زمینه سرگرمی و آموزش در فضای موبایلی و رایانه، تولید برنامه هایی  است که دارای محتوای سرگرمی و یادگیری به صورت همزمان یاشد. مانند نرم‌افزارهای آموزش زبان که با استفاده از فیلم، نقاشی و علائم مصور هر دو هدف را دنبال می‌کند. گفتنی است در سال‌های اخیر تولید و انتشار چنین برنامه‌هایی با درنظر گرفتن علاقه و نیاز جامعه رشد چشمگیری داشته است.

در حوزه سیاستگذاری آموزشی توجه ویژه به استفاده از ظرفیت‌های منحصر به‌ فرد فضای مجازی و الزام فراگیری سواد رسانه‌ای برای جوانان و والدین از جمله ضرورت‌های جامعه کنونی به شمار می‌رود که خطرات و آسیب‌های نهفته در فناوری را تا حد زیادی خنثی می‌کند.

اخیرا شاهد حمله‌های زیادی در بسیاری از سازمان‌های مرتبط با داده‌ها هستیم. امنیت داده‌ها یکی از جنبه‌های اساسی یک سازمان است. مهاجمان این روزها بیشتر مشاغل کوچک را هدف قرار داده‌اند. مشاغل کوچک داده‌های کمتر با شبکه‌های امنیت کم را دارند و راهی را برای حمله‌های سایبری سریع فراهم می‌کنند. در این یادداشت توصیه‌هایی برای جلوگیری از حملات امنیتی ارائه شده است.

چرا امنیت سایبری مهم است؟
همه سازمان‌‎‌ها داده‌ها و پایگاه‌های داده‌های مربوط به خود را دارند. این شامل داده‌های محرمانه است که نباید با کسی به اشتراک گذاشته شود. در حین کار بر روی داده‌های حساس و پایگاه‌های داده، باید اطمینان حاصل شود که نباید به اشتراک گذاشته شود. امنیت سایبری در هر سازمان ضروری است زیرا آن‌ها بر روی داده‌های حساس کار می‌کنند. هرگونه نقص در داده‌ها می‌تواند باعث بروز مشکلات شود. باید روشی برای کار بر روی داده‌ها انتخاب کنیم که فرصتی برای مهاجمان فراهم نکند.

نکات توصیه شده برای پیشگیری از حملات سایبری:

از رمزهای عبور ایمن استفاده کنید:
کلیه کارمندان یک سازمان جهت دسترسی به ابزارها و نرم‌افزارهای مورد نیاز خود، نیاز به نام کاربری و کلمه عبور دارند. طبق آخرین نظرسنجی‌های صورت گرفته مشخص گردیده است  که 63 درصد از حملات با استفاده از رمزهای عبور ضعیف رخ داده است. همه کارکنان باید از یک پسوردی استفاده نمایند که کاربر‌پسند نبوده و ترکیبی باشد. معمولا سازمان‌ها از انقضای رمز استفاده می‌کنند که کارکنان مجبور به نغییر رمز در هر 30 الی 60 روز هستند. اما وظیفه کارکنان این است که رمز عبور خود را ایمن نگه دارند.

نصب نرم‌افزار ضد‌بدافزار:
هر مدیریتی فکر می‌کند که همه کارکنان از ایمیل‌های فیشینگ آگاه هستند. ولی همه کارکنان چنین آگاهی را ندارند. براساس بررسی‌های اخیر مشخص شده است که 30 درصد کارکنان هنوز بصورت ناآگاهانه ایمیل‌های فیشینگ را باز می‌کنند که این عمل به حملات سایبری کمک خواهد کرد. جهت پیشگیری از بروز چنین حملاتی لازم است که نرم‌افزار ضد‌بدافزار روی همه دستگاه‌ها نصب گردد. همچنین آموزش کارمندان در خصوص نرم افزارهای ضد‌بدافزار ضروری است.

استفاده از فایروال:
فایروال به عنوان سدی بین داده‌ها و مهاجمان در نظر گرفته می‌شود. استفاده از فایروال همیشه توصیه می‌شود، زیرا این موضوع می‌تواند از حملات سایبری جلوگیری کند. مشاغل کوچک بزرگترین قربانی حملات سایبری هستند. طبق بررسی‌های اخیر مشاهده گردیده است که سازمان‌ها بر استفاده از فایروال تاکید کرده و همچنین برای مشاغلی که از خانه انجام می‌گیرند شروع به نصب فایروال در شبکه‌های خانگی نموده‌اند.

برنامه‌ای برای دستگاه‌های تلفن همراه ایجاد کنید:
با توجه به تحقیقات و تحلیل‌های اخیر، این امر قابل درک است که نیمی از سازمان‌ها از سیاست‌هایی در هر سازمان ثبت شده است، پیروی می‌کنند. این سیاست‌ها شامل اقداماتی است که باید برای جلوگیری از حملات سایبری انجام شود. طبق پیشرفت‌های دستگاه‌هایی مانند ساعت هوشمند و غیره، که از قابلیت‌های بی‌سیم استفاده می‌کنند، ضروری است که همه این دستگاه‌ها به این سیاست‌ها نیز اضافه شوند.

مدیریت تهیه نسخه پشتیبان از داده‌ها:
می‌توان از حملات هرچه بیشتر جلوگیری کرد، اما ممکن است زمانی وجود داشته باشد که ما نمی‌دانیم تهدید وجود دارد. کارکنان از منابع داده‌ای مختلفی مانند صفحات گسترده، اسناد کلمه‌ای، پرونده‌ها، پایگاه داده‌ها و غیره استفاده می‌کنند که تهیه نسخه پشتیبان از کلیه داده‌ها و ذخیره آن‌ها در ابر بسیار مهم است. اطمینان حاصل کنید که نسخه پشتیبان را در مکان امنی ذخیره کنید. تهیه نسخه پشتیبان از داده‌ها به طور مکرر انجام دهید زیرا در صورت بروز حمله، این داده‌ها مفید هستند.

آموزش کارکنان یا افراد:
همیشه کارکنان را در مورد انواع مختلف حملات و خط‌مشی‌ها آموزش دهید. از آنجایی که کارکنان بر روی داده‌های محرمانه کار می‌کنند سازمان باید بر روی آموزش آن‌ها تمرکز داشته باشد.

نتیجه:
امنیت جنبه‌ای است که هر سازمان یا شغلی به آن فکر می‌کند و روی آن تمرکز می‌کند. مجرمان سایبری تکنیک‌های خود را با جدیدترین فن‌آوری ها توسعه می‌دهند. اطمینان از فعال بودن امنیت و به دنبال آن انجام یک تجارت موفق ضروری است. به عنوان یک فرد یا کارمند، از توصیه‌های ذکر شده برای اطمینان از ایمن بودن اطلاعات پیروی نمایید.